جایگاه ترمیم خسارت های وارده به بزه دیگان جنایات بین المللی: از حقوق بین الملل عمومی تا حقوق بین الملل کیفری

پس از جنگ اول و دوم جهانی به این دلیل که حقوق بین الملل هنوز چندان قوام نیافته بود ، طبیعتا موضوع با اهمیت جایگاه بزه دیگان و مساله ترمیم آسیب های وارده به آنها و جبران خسارت های شان هنوز به دغدغه اصلی بدل نشده بود. آن زمان سخن محافل بین المللی نه اجرای عدالت بلکه مجازات مجرمان جنگی بین المللی بود.پس از دوران جنگ سرد و وقوع کشتارهای بوسنی و هرزه گوین و آنگاه تشکیل دادگاه کیفری بین المللی یوگسلاوی سابق و سپس نسل کشی رواندا و تاسیس دومین دادگاه کیفری بین المللی ویژه ، علی رغم سکوت اساسنامه هر دو دادگاه در مورد حقوق بزه دیدگان و مساله ترمیم خسارت آنها ، حقوق داخلی رواندا با قانون ارگانیک 1996 و تشکیل دادگاه های گاچاچا تا حدودی به صورت نمادین به حقوق بزه دیدگان اهمیت داده و قواعدی را برای ترمیم خسارت وضع به اجرا گذارند.پس از آن اجماع جهانی بر اساسنامه رم و تشکیل دیوان کیفری بین المللی، حقوق بزه دیدگان گامی به پیش گذاشت. حق مشارکت در فرایند رسیدگی، حق مورد حمایت بودن و نهایتا حق برخورداری از ترمیم و حبران خسارت مورد توجه قرار گرفت. بزه دیده از این پس حق مطالبه خسارت خواهد داشت اما دو طرف دعوا نیست بلکه او در حین مشارکت در فرایند رسیدگی می تواند درخواستش را بدهد امروزه کم کم ترمیم و جبران خسارت های وارده به بزه دیدگان هم جای خود را در فرایند رسیدگی باز نموده و هم به نهادی تبدیل گردیأه است که می تواند مانند کیفر با یک ابزار دو رگه دارای کارکردهای خاص خود باشد.